نویسنده: دکتر محمد تاری 
نقد گفت وگوی «معرفت‌شناسی اسلامی در تطبیق با نظام‌های معرفتی دیگر» فرازهای گفت وگو بحث درباره علوم انسانی و اجتماعی و چگونگی استفاده از آنها در زمینه‌ی علوم نقلی اسلامی/ ضرورت شناخت فلسفه‌ی دینی علوم در غرب/ ضرورت شناخت محیط پیدایی، الگوهای معرفتی و خاستگاه آنها/ شناخت میراث نقلی خود به منظور یافتن نقاط تلاقی و جدایی نظام معرفتی توحیدی و نظام‌های معرفتی دیگران.
- معارف اجتماعی و انسانی مبتنی بر نگرش کلی اروپایی / محدود و منحصر به محسوسات به لحاظ ارزش‌های معانی و مدرکات و چارچوب‌های زمانی و مکانی مشخص/ راهبرد به انجام‌های قطعی / بنیان نهادن شبکه ای از ارزش‌های معاند و معارض با معرفت اسلامی.
- نظریه اجتماعی غربی/ اصل چالش و نزاع/ دو عنصر اساسی و نه امور عارضی/ پنهان ساختن بحران موجود/ ایجاد کنش تمدنی یا تجدد و تنوع/
- تسلط و سیطره، بازدارندگی و مشروعیت بین المللی / ارزش‌های ثابت در نظام معرفتی غربی.
- نظریه معرفتی و حی الهی / اصول فقه دیگر علوم اسلامی / جمع کردن دو قرائت وحی و طبیعت/ سحر و شعبده و افسانه خواندن وحی توسط خاستگاه معارف اجتماعی غرب / ایجاد تردید در علوم غیر تجربی توسط کانت و هیوم در قرن هجدهم / پیچیده بودن تقارب میان تولید نظام معرفتی اسلام و غرب.
- مبنا قرار دادن نظام معرفتی غربی توسط سازمان یونسکو/ معرفت نامیدن هرگونه دانسته قابل حس و تجربه/
- تداخل نظام‌های معرفتی اسلامی و غرب با یکدیگر در مراحل مختلف تاریخی/ سود و زیان دیدن از آن/ نیازمند مطالعات و پژوهش‌های عمیق ارزیابی نتایج به دست آمده
- روش مندی قرآن کریم/ احظار نقد و تصفیه کتب پیشین آسمانی.
- معرفت‌شناسی اسلامی / تجدیدگرا و اجتهادی / بازخوانی انتقادی میراث و قرائت معرفتی آن / پیراستن الگوهای معرفتی آن براساس اصول (قرآن و سنت نبوی) تحقق ارتباط و پیوست با میراث گذشته و پشت سرنهادن دوره‌های گسست از آن (پس از درک فراگیرآن) تمییز نهادن بین امور ثابت و متغیر با هدف روشن شدن امور استصحاب بردار و فرارفتن از میراث گذشته پس از شناخت آن.
- پدیده‌های منفی نگرش غربی در حیات معاصر/ تفکیک امور شکل دهنده جهان بینی و چارچوب ساز و روش ساز در دوره نوگرایی یا مدرنیسم / تفکیک بین جهان زندگی، دین، تاریخ، و طبیعت/ گرفتن انسان در دام تفکیک در مرحله فرانوگرایی یا پست مدرنیسم/ غیر قابل ترکیب یافتن این امور در حافظه تاریخی.
- الگوی معرفتی سکولار / تفکیک انسان به مجموعه به هم پیوسته مواد شیمیایی / ارائه تعاریف متناسب با معرفت سکولار از خانواده و جامعه / گسترش معرفت سکولار جهان و کشورهای اسلامی.
- سعی معرفت‌شناسی اسلامی در ارائه الگویی به عنوان جایگزین معرفت‌شناسی سکولار/ ضرورت قدرتمند، کارامد و مشروع و دارای توان تفسیر مطلوب بودن الگوی جایگزین / توان نقد و تفکیک/ قدرت ترکیب و بازسازی و زایش معرفتی و تصحیح روش مند.
- برخورد گزینشی معرفت‌شناسی اسلامی با میراث یونانی/ اصالت داشتن جهان بینی و روش‌شناسی اسلامی / نقد و نقض موارد معارض.
- تبدیل تعامل به جنگ فکری، معرفتی، فرهنگی و تمدنی / شامل الگوهای معرفتی روش‌های علمی؛ جزئیات زندگی و نظم زندگی / اجتناب‌ناپذیر بودن تعامل معرفت اسلامی و سکولار/ توانایی بیشتر معرفت سکولار با شعار علمیت و دقت در زمینه‌های تفسیری انتقادی و تولیدی فراوان / کنار زدن ارزش‌ها و بی‌طرف ساختن آن.
- معرفت‌شناسی اسلامی/ عملیات اجتهادی در میراث اسلامی / عملیات ابداعی در تعامل میراث اسلامی با علوم اجتماعی و علوم انسانی/ درک ابداعی از فقه و فلسفه.
- اسلامی کردن علوم/ دارای جوهر روش شناختی و خاستگاه معرفت شناختی/ پشتیبانی فلسفه علوم اجتماعی از علوم طبیعی (فیزیک) اهتمام معرفت‌شناسی اسلامی به سطح فلسفی و روش / سرایت مقررات آن به علوم اجتماعی و طبیعی/ سرایت به اسلامی کردن علوم اسلامی / اسلامی کردن روش شناسانه از راه بازنگری در روش تعامل با قرآن نقد علوم موروثی و بازنگری در روش تعامل با سنت / تضمین بازسازی علوم اسلامی. - فعالیت‌های مرکز جهانی اندیشه اسلامی / جهت دهی اسلامی به علوم طبیعی / چگونگی احیاء ارزش‌های علم و اخلاق علما/ شکست تلاش‌های انتقالی فن آوری به جهان اسلام/ فلک شناسی(روزه و عید فطر)
- احاطه شدن الگوی معرفتی سکولاریستی توسط فلسفه اثبات گرایی/ ضرورت بازگرداندن علوم و رهاکردن آنها از الگوی سکولار/ بکارگیری علوم با اهداف الهی در هستی و حرکت / جلوگیری رنگ بوی دینی دادن به موضوعات معرفتی / ضرورت ارتقاء معرفت‌شناسی اسلامی به سطح فلسفی و روش شناختی و عدم محصور شدن در دایره جزئیات و اجرائیات ذره ای / عدم بی طرفی علم/ پذیرش طرفداری علم از پژوهشگر و تاثیر پذیری آن از محدودیت ابزارها و روشها/
پایان بی طرفی علم همزمان با پایان عصر نوگرایی (مدرنیسم ) شکست احتمال گرایی و نسبیت گرایی/ وجود چند دستگی و تفسیرهای متفاوت نسبت به جهان/ ضرورت تدوین و فلسفه از نگرش نسبت به جهان انسان و حایات/ نگرش دیالکتیک از طریق فلسفه به طبیعت، انسان و غیب/ تفسیر معرفت و مسایل آن.
پرسش‌هایی به منظور تحلیل محتوا
1. فسلفه علوم انسانی و اجتماعی و محیط پیدایی الگوهای معرفتی و خاستگاه آنها در غرب چیست؟ چه نوع جهان بینی حاکم بر روش اندیشه آنهاست؟ پیش فرض‌ها و اصول موضوعه آنها از جانب چه فرهنگی تامین می‌شود؟
2. مدل تطبیق معرفت‌شناسی با معرفت‌شناسی غربی چیست؟ بر چه اساسی میتوان نقاط تلافی و جدایی این دو نظام معرفتی را تشخیص داد؟ آیا تاکنون این امر انجام نشده است؟ چرا؟
3. منطق شناخت (روش شناخت) دین در معرفت‌شناسی اسلامی چیست؟ آیا این روش از محصولات معرفت‌شناسی غربی است؟ آیا شناخت محدود به روش آن نیست؟ پس چگونه است که در شناخت معرفت الهی از روش‌های غیرالهی بهره می‌بریم؟:
4. چرا تمدن مادی غربی به شدت دین زدااست و ارزش‌های معنوی را علم نمی‌داند؟ پایه ایدئولوزیک این امر چیست؟
5. الگوی تداخل نظام معرفتی اسلام و غرب چیست؟ ارزیابی میزان سود یا زیان فرهنگ اسلامی چگونه صورت می‌گیرد؟
6. روش مندی قرآن کریم چیست؟ احضار، نقد و تصفیه کتب پیشین آسمانی چگونه صورت می‌گیرد؟ کارآمدی این روش مندی چگونه ارزیابی می‌شود؟
7. آیا تجدید گرایی و معرفت‌شناسی اسلامی شامل اجتهاد هم می‌شود؟ چگونه میتوان میراث گذشته را به درستی بازخوانی کرد؟ پیراستن الگوهای معرفتی براساس قرآن و سنت چگونه و با چه روشی صورت می‌گیرد؟
8. رابطه بین امور ثابت و متغیر چیست؟ چگونه میتوان در دام اتصال مطلق و انفصال مطلق اسیر نگشت؟
9. مطلق گرایی و نسبیت گرایی مطلق چه آثاری در اندیشه و عمل بشریت به جای گزارده است؟
10. مدرنیسم در کدام یک از لایه‌های معرفت‌شناسی بین جهان بینی و چارچوب‌های ارزش ساز تفکیک ایجاد می‌کند؟
11. آیا میتوان اشکالات مبنایی مدرنیسم را با پست مدرنیسم را به پست مدرنیزم پاسخ گفت؟
12. سکولار نمودن معرفت‌شناسی یعنی چه؟ چرا نمی‌توان به راحتی از ابعاد سکولاریسم گریخت؟
13. ایا نظام معرفت‌شناسی اسلامی در برابر سکولاریسم دارای مدلی روشن و گویا است؟ ویژگیهای این مدل کدام است؟
14. اصول الگوسازی و جایگزینی الگوها در نظام معرفتی اسلامی چیست؟
15. آیا واقعا معرفت‌شناسی اسلامی با میراث یونانی برخورد گزینشی داشته است؟ قدرت ترکیب و بازسازی و زایش معرفتی و تصحیح روش مند در معرفت‌شناسی اسلامی دارای چه ویژگیهای ابزاری است؟
16. آیا میتوان با دیگر نظام‌های معرفتی برخورد گزینشی داشت؟ مدل گزینشی چیست؟ چگونه میتوان جهان بینی اسلامی را در تعامل اصالت داد؟
17. چرا تعامل نظام معرفتی اسلامی با غربی به جنگ فکری، معرفتی، فرهنگی و هنری تبدیل شده است؟ ما در این نبرد در موضع فعال هستیم یا در موضع انفعال؟
18. چگونه معرفت سکولار با شعار علمیت و وقت روشها را کنار زده آنها را بی طرف می‌سازد؟ راه مقابله با آن چیست؟
19. روش معرفت سکولار در تعامل با دیگر معرفت‌شناسی چیست؟ علت فراوانی تولید در این معرفت‌شناسی چیست؟
20. روش اجتهادی و روش سکولار در تولید با یکدیگر چه تفاوت‌هایی دارند؟
21. ویژگیهای روش ابداعی در تعامل میراث اسلامی با علوم انسانی و اجتاماعی سکولار چیست؟ آیا معرفت‌شناسی اسلامی توانایی تحصیل این روش را دارد؟
22. روش اسلامی کردن علوم چیست؟ روش‌شناسی و خاستگاه معرفت‌شناسی اسلامی کردن علوم چیست؟
23. آیا دستگاه فلسفی منتسب به اسلام، قادر به تولید فلسفه فیزیک (علوم طبیعی) و سپس فلسفه علوم اجتماعی است؟ آیا این امر در تمدن مادی محقق شده است؟
24. چرا تاکنون فلسفه علوم طبیعی و علوم اجتماعی در فلسفه اسلامی تولید نشده است؟ آیا این امر به علت ناکارآمدی فلسفه حاکم است؟ اصولا چگونه میتوان فلسفه کارآمد تولید نمود؟ آیا نمی‌توان فلسفه موجود را در راستای ایجاد کارآمدی تعبیر نمود؟
25. اسلامی کردن روش شناسانه علوم از راه بازنگری در روش تعامل با قرآن و سنت و نقد علوم موروثی چگونه صورت می‌گیرد؟ آیا این امر تاکنون صورت نگرفته است؟ چرا؟
26. روش‌های تعامل با قرآن و سنت چیست؟ مبانی این روش از کدام معرفت‌شناسی اخذ می‌شود؟ تعامل بین کدام بخش از قرآن و سنت صورت می‌گیرد؟ جایگاه امور ثابت و متغیر در این بین کجاست؟
27. ربط عقلانی روش تعامل با قرآن و سنت در فلسفه چگونه محقق می‌شود؟
28. آیا اسلامیزه کردن مدرنیسم و مدرنیزه کردن اسلام تاکنون به اسلامی شدن امور انجامیده است؟
29. نقش کلیدی در اسلامی کردن علوم توسط حوزه‌های علمیه ایفا می‌شود یا دانشگاهها؟ این دو نهاد علمی تا چه حد آمادگی این وظیفه مهم را دارند؟
30. ماهیت «شدن» در معرفت‌شناسی اسلامی چیست؟ روش آن چیست؟
31. آیا در جهان اسلام تلاش هدفداری در راستای تقویت معرفت‌شناسی اسلامی صورت می‌گیرد؟
32. آیا میتوان علوم انسانی؛ اجتماعی و طبیعی امروز جهان را از سکولاریسم جدا کرد و آن را اسلامی نمود؟ آیا اصولا علوم تولید شده توسط یک دستگاه معرفتی در دستگاه معرفتی دیگر دارای تحلیل و جایگاه مشابه است؟
33. چگونه میتوان علوم را با اهداف الهی در هستی و حرکت سامان داد؟ چگونه میتوان اهداف الهی و حرکت در معرفت‌شناسی اسلامی را در مبنای روش محقق ساخت؟
نظرات